Propriocepcja – co to jest i za co odpowiada?

Propriocepcja często nazywana jest „szóstym zmysłem”. Dzięki niej możemy się swobodnie poruszać i zachowywać równowagę naszego ciała. Czasem jednak pojawiają się związane z nią zaburzenia, utrudniające codziennie życie. 
W tym artykule dowiesz się:
– za co odpowiada propriocepcja i dlaczego jest taka ważna; 
– skąd wynikają zaburzenia z nią związane;
– czym objawiają się problemy z propriocepcją;
– jak wygląda leczenie;
– jak ćwiczyć czucie głębokie u dzieci i dorosłych. 

Nagranie video:

Propriocepcja, czyli czucie głębokie – czym jest?

Propriocepcja (inaczej czucie głębokie lub kinestezja) to zmysł, który informuje o pozycji naszego ciała w przestrzeni. Odpowiadają za niego receptory znajdujące się w mięśniach, stawach, ścięgnach oraz więzadłach. Wysyłają one dane do mózgu, informując układ nerwowy o tym, co w danej chwili dzieje się z naszym ciałem. Dzięki temu jesteśmy w stanie utrzymać równowagę oraz koordynację bez obserwowania poszczególnych części ciała. 
Propriocepcja odpowiada również za wykonywanie kilku czynności jednocześnie bez zastanawiania się osobno nad każdą z nich. 
Wyróżniamy kilka typów receptorów czucia głębokiego. Są to m.in.:
– ciałka Ruffiniego;
– ciałka Paciniego;
– ciałka Meissnera;
– dyski Merkel;
– wrzeciona mięśniowe. 

Działają one synergicznie z pniem mózgu, móżdżkiem oraz rdzeniem kręgowym. Niestety, wiek, patologie oraz różne choroby mogą powodować zakłócenia w przesyłaniu danych, a tym samym prowadzić do zaburzenia czucia głębokiego. 

Przyczyny zaburzeń czucia głębokiego

Przyczyny zaburzeń propriocepcji wynikają zwykle z nieprawidłowego przesyłania sygnałów do mózgu. Informacje odbierane są zbyt intensywnie lub docierają do mózgu z opóźnieniem. Czasem ma to związek z parestezjami, w innym przypadku problemem staje się uszkodzenie tkanek. 
Najczęściej różnego rodzaju nieprawidłowości w propriocepcji pojawiają się wraz z takimi problemami i chorobami jak:
– urazy mózgu;
– autyzm;
– artretyzm;
– neuropatia obwodowa;
– cukrzyca;
– przepuklina kręgosłupa;
– stwardnienie rozsiane;
– choroba Parkinsona. 

Co ciekawe problemy z koordynacją ruchową mogą dotyczyć nie tylko dorosłych, ale także i dzieci. 

Jakie są objawy zaburzeń propriocepcji?

Pacjenci często zmagają się z osłabieniem napięcia mięśniowego. Pojawiają się objawy w postaci niezgrabności ruchów złożonych, problemów z koordynacją czy równowagą. Taka osoba może wpadać na przedmioty wokół siebie, może je upuszczać lub zbyt mocno ściskać. Trudności sprawia też wejście po schodach, zapięcie guzika, suwaka czy podniesienie piłeczki. 

Diagnostyka, leczenie i ćwiczenia propriocepcji

Lekarz przeprowadza z pacjentem wywiad oraz testy, dzięki którym jest w stanie określić poziom zaburzeń. Najczęściej diagnostyka opiera się na:
teście Romberga, tj. utrzymaniu równowagi przez 30s w pozycji stojącej z zamkniętymi oczami i złączonymi piętami;
teście palec-nos, tj. dotknięciu palcem nosa przy zamkniętych oczach. 

Leczenie zaś przeprowadza się dwojako. Pierwsze z nich to leczenie przyczynowe, drugie zaś to trening propriocepcji dobierany indywidualnie do danego pacjenta. 

Ćwiczenia na propriocepcję

Mają one na celu wzmocnienie mięśni oraz poczucia stabilizacji ciała. Do treningu wykorzystuje się różnego rodzaju sprzęt, w tym piłki, taśmy, trampoliny, półpiłki, platformy wibracyjne czy dyski pneumatyczne. 
Trening jest zwykle trudny i intensywny, ale pomaga wyrobić u pacjenta zmysł propriocepcji.
Skupiamy się na:
ćwiczeniu równowagi na różnych płaszczyznach, w różnych pozycjach, a nawet z obciążeniem;
ćwiczeniach dynamicznych, takich jak skoki czy biegi z nagłą zmianą kierunku ruchu. 

Zaburzenia czucia głębokiego u dzieci

Obniżenie napięcia mięśniowego powoduje, że dzieci zmagające się z zaburzeniami propriocepcji cały czas szukają dużej ilości intensywnych bodźców. Często – niesłusznie jednak – uznaje się je za agresywne oraz nadpobudliwe. Mają one bowiem tendencję do zbyt mocnego ściskania przedmiotów czy przytulania się do innych ludzi. 
Na szczęście przy pomocy kilku ćwiczeń, najlepiej w formie zabawy, można dziecku pomóc. 
W trenowaniu czucia głębokiego sprawdzą się:
– zabawy z plasteliną, modeliną, masą solną, a nawet klasyczne gniotki;
– zabawy z piłką, np. turlanie się na piłce;
– rolowanie kocyka;
– strzelanie folią bąbelkową lub wykorzystanie zabawki pop it;
– układanie klocków;
– wyrabianie twardego ciasta. 

Świetnym sposobem spędzania wolnego czasu z dzieckiem zmagających się z zaburzeniami czucia głębokiego są place zabaw, które doskonale stymulują propriocepcję. Pomocna będzie także kołdra obciążeniowa – choć stosowanie jej zawsze należy skonsultować z lekarzem lub fizjoterapeutą, aby mieć pewność, że jej ciężar został odpowiednio dobrany do naszego dziecka. 

Podsumowanie

Odczuwanie siebie samego to niezwykle ważny zmysł. Zaburzenia z nim związane utrudniają codzienne funkcjonowanie i wykonywanie nawet najprostszych czynności. Na szczęście istnieją ćwiczenia i narzędzia, dzięki którym możemy ten zmysł poprawić – zarówno u osoby dorosłej, jak i u dziecka.