Zespół cieśni nadgarstka – jak sobie z nim poradzić? Objawy i leczenie

Cierpisz na zespół cieśni nadgarstka? W łagodnej postaci pomoże Ci oszczędzanie ręki i ćwiczenia. Nie zawsze niezbędna jest operacja. Jeśli działasz szybko, w prosty sposób możesz pozbyć się nieprzyjemnych doznań i sprawić, że Twoja ręka znowu będzie sprawna. 
W tym artykule dowiesz się:
1. Czym jest i jakie są przyczyny zespołu cieśni nadgarstka;
2. Po czym rozpoznać, czy ma się ZCN;
3. Kto jest najbardziej narażony na to schorzenie;
4. Jak wygląda terapia;
5. Kiedy niezbędna jest interwencja chirurgiczna;
6. Czy ćwiczenia pomagają i kiedy warto po nie sięgnąć. 

Film wideo z nagraniem o zespole cieśni kanału nadgarstka.

Czym jest zespół cieśni nadgarstka?

Zespół cieśni nadgarstka (ZCN), nazywany również zespołem cieśni kanału nadgarstka to jedna z najczęstszych neuropatii w obrębie kończyn górnych. Dotyczy ona osób w każdym wieku, w tym szczególnie kobiet między 40, a 60 rokiem życia. ZCN często nie ma jednej przyczyny, a występowanie schorzenia wiąże się z połączeniem specyficznych czynników środowiskowych, zdrowotnych czy zawodowych. 
Liczne obserwacje wskazują, że zespół cieśni nadgarstka występuje najczęściej u: 
– kobiet;
– osób z nadwagą;
– pracowników umysłowych: programistów, muzyków, sekretarek i innych, których praca wiąże się wykonywaniem powtarzalnych ruchów nadgarstka. 

Zespół cieśni nadgarstka zwykle dotyczy ręki dominującej, ale są również przypadki, gdy problem pojawia się w obu nadgarstkach. 
Szacuje się, że w Polsce na ZCN cierpi od 1,5% do nawet 3,5% społeczeństwa. 3 razy częściej problem ten dotyczy kobiet niż mężczyzn. 
Pojawienie się ZCN związane jest z degeneracją nerwu pośrodkowego. Wynika ono ze specyficznej budowy kanału nadgarstka, tworzonego przez niewielkie kości. Przez kanał przebiega nerw pośrodkowy oraz ścięgna. Nie ma tam zbyt dużo miejsca. Od dołu nerw i ścięgna otoczone są kośćmi nadgarstka, a od góry więzadłem poprzecznym, nazywanym również troczkiem zginaczy nadgarstka. 

Wystarczy więc, że kości lub więzadło ulegnie zwyrodnieniu, a kanał nadgarstka się zwęża. W konsekwencji powoduje to ucisk nerwu pośrodkowego w kanale nadgarstka i pojawienie się pierwszych objawów ZCN. 

Przyczyny zespołu cieśni nadgarstka

Zespół cieśni nadgarstka może mieć różne przyczyny. Najczęściej schorzenie związane jest z wykonywaniem obciążających i powtarzalnych ruchów nadgarstka, ale czasem ZCN pojawia w chorobach takich jak:
reumatoidalne zapalenie stawów czy dna moczanowa;
cukrzyca;
niedoczynność tarczycy;
choroby zawodowe związane np. z pracą przy komputerze, u programistów, muzyków, księgowych, sekretarek;
różnego rodzaju urazy: krwiaki, złamania – głównie kości promieniowej, a także kostniaki, tłuszczaki, gangliony czy naczyniaki;
obrzęki wywołane przez stan zapalny w kanale nadgarstka, powodujący zmniejszenie jego wielkości. 

ZCN może towarzyszyć również kobietom w ciąży w III trymestrze, gdzie pojawienie się problemu związane jest z opuchlizną ciała. Coraz częściej też wiąże się poziom zachorowania z otyłością. Badania pokazują, że wzrost BMI o 1 kg/m2 podnosi ryzyko wystąpienia ZCN o 8%. 
Warto też wspomnieć, że drętwienia w okolicy nadgarstka mogą mieć zupełnie inne podłoże, uplasowane poza samym nadgarstkiem. Często dolegliwości pojawiają się w wyniku zmian w odcinku szyjnym kręgosłupa, co wymaga już nieco innego podejścia do leczenia. 

Rozpoznanie zespołu cieśni nadgarstka – objawy schorzenia

Początki zaczynają się niewinnie. Pacjent odczuwa sporadyczne drętwienie ręki, głównie w nocy, często wiążąc objawy z nieprawidłową pozycją w trakcie snu. Z czasem objawy zaczynają się nasilać.
Charakterystycznymi objawami zespołu cieśni nadgarstka są m.in.:
parestezje, tj. drętwienie i mrowienie w dłoni, obejmujące kciuk, palec wskazujący, środkowy oraz połowę palca serdecznego;
ból nadgarstka nasilający się w nocy;
zaburzenia czucia, np. w opuszkach palców;
osłabienie mięśni;
trudności z zaciśnięciem dłoni w pięść;
mniejsza sprawność dłoni, widoczna zwłaszcza przy wykonywaniu precyzyjnych ruchów; 
sztywność;
zanik mięśni kłębu kciuka, co sprawia, że przestaje on być palcem przeciwstawnym;
zmiana kolorystyki dłoni;
zmniejszenie potliwości rąk.

Charakterystyczne jest mrowienie i drętwienie dłoni w nocy. Ulgę przynosi wówczas wykonanie ruchu „strzepywania” ręki. Dzięki niemu w kanale nadgarstka obniża się ciśnienie krwi i zmniejsza się zastój żylny, co sprzyja zniwelowaniu nieprzyjemnego drętwienia na kilkanaście minut. 

Na czym polega diagnostyka zespołu cieśni nadgarstka?

Istotną rolę odgrywa szczegółowy wywiad z pacjentem, analiza jego trybu życia, a także wykluczenie chorób przewlekłych. Za diagnozę odpowiadać może nie tylko ortopeda, ale także neurolog lub chirurg. W szczególnych przypadkach – gdy ZCN wiąże się z cukrzycą lub niedoczynnością tarczycy – za diagnozę odpowiada diabetolog lub endokrynolog. 
W celu diagnozy ZCN wykonuje się szereg badań i testów. 
Należą do nich: 
elektromiografia (EMG), czyli badanie przewodnictwa nerwowego: najważniejsze badanie w diagnozie zespołu cieśni nadgarstka;
badanie USG, obrazujące nerw pośrodkowy i ewentualne w nim patologiczne zmiany;
testy prowokacyjne: Tinela, Dukana i Phanela.

Do oceny stopnia uszkodzenia nerwu wykorzystuje się zaś 3-stopniową klasyfikację Seddona:
I stopień: zahamowanie jedynie przepływu przewodzenia impulsów elektrycznych;
II stopień: akson ulega przerwaniu, ale w całości pozostaje osłonka mielinowa;
III stopień: uszkodzeniu ulega zarówno akson, jak i osłonka mielinowa, jest to zaawansowany zespół cieśni nadgarstka, który wymaga leczenia operacyjnego. 

Leczenie zespołu cieśni nadgarstka – co pomaga?

W łagodnycwah przebiegu zachorowania na zespół cieśni nadgarstka stosowane jest leczenie zachowawcze. Wystarczy oszczędzać kończynę lub zdecydować się na unieruchomienie nadgarstka, a dolegliwości po pewnym czasie same ustępują. Szybka reakcja sprawia, że powrót do pełnej sprawności trwa zaledwie kilka dni. 
Czasem wykorzystuje się dodatkowe metody – zależnie od stadium schorzenia czy jego przyczyny. Pomocne będą masaże, terapia ultradźwiękami, a także glikokorykosteroidy. Dopiero w ostrym stadium ZCN konieczna jest interwencja chirurgiczna. 
Warto jednak wiedzieć, że nieleczony ZCN może prowadzić do niedowładu ręki. Trzeba więc reagować szybko.

Ćwiczenia i masaże kanału nadgarstka

W łagodnym przebiegu schorzenia często stosowane jest leczenie ruchem. Rozciągające ćwiczenia fizyczne, a także automasaże pozwalają eliminować ból nadgarstka oraz drętwienie. W trakcie takiej terapii luzujemy tkanki w bierny sposób, rozciągając ścięgna i mięśnie przy jednoczesnym uwolnieniu i poszerzeniu przestrzeni w kanale nadgarstka. 
Ćwiczenia otwierające i zamykające dłoń, wzmacnianie mięśni prostowników nadgarstka i palców, a także uciskanie w odpowiednich miejscach pozwala lepiej rozpracować dłoń i w wielu przypadkach daje zadowalające rezultaty, eliminując przyczynę wystąpienia schorzenia, tj. ucisku na nerw pośrodkowy. 
Zobacz również: Trening rozciągający całego ciała – jak go wykonywać? Efekty, przykłady
Wszelkie ćwiczenia warto wykonywać po konsultacji z lekarzem, nie są one bowiem wskazane w zaawansowanym stadium ZCN.

Interwencja chirurgiczna

Leczenie zabiegowe daje 90% szans na poprawę. Polega ono na przecięciu troczka zginaczy nadgarstka, dzięki czemu powiększa się światło wewnątrz kanału nadgarstka, a ucisk jest eliminowany. 
Zabieg zespołu cieśni nadgarstka jest w pełni bezpieczny i wykonuje się go w znieczuleniu miejscowym. Pozostawia po sobie tylko niewielki szew i jest jedyną metodą leczenia dla osób cierpiących na zaawansowane stadium zespołu cieśni nadgarstka. 
Sam zabieg wykonuje się dwojako.
Pierwsza metoda to zabieg endoskopowy z niewielkim nacięciem, dzięki któremu przy pomocy mikronarzędzi możliwe jest podskórne przecięcie więzadła poprzecznego. Rany są niewielkie, więc szybko się goją, nie jest również konieczne unieruchomienie ręki, a proste czynności można wykonywać już po 4 tygodniach. Skuteczność zabiegu szacuje się na ponad 96%, a czas jego trwania od 20 do 40 minut. 
Druga metoda polega na klasycznym nacięciu powierzchni dłoni i nadgarstka, a następnie przecięciu tkanki uciskającej nerw. W tym przypadku rana jest nieco większa, wymaga więc szwów, a sam nadgarstek unieruchamiany jest na około 2 tygodnie. W związku z zabiegiem może też wystąpić obrzęk, powodujący ból i konieczność zażywania przez jakiś czas leków przeciwbólowych. Zabieg trwa około godziny, a powrót do pełnej sprawności zależy od pacjenta, standardowo jednak wynosi od 3 do 8 tygodni. 
Co wolno, a czego nie wolno po operacji cieśni nadgarstka? 
Dolegliwości związane z uciskiem nerwu pośrodkowego w obrębie kanału nadgarstka znikają często już kolejnego dnia po zabiegu. Aby jednak zabieg przyniósł oczekiwane skutki konieczne jest oszczędzanie ręki przez minimum 2 miesiące. Dopiero po czasie uzgodnionym z lekarzem można rozpocząć rehabilitacje.

Zespół cieśni nadgarstka – jak spać?

Wszystko zależy od stadium choroby. W łagodnym przebiegu wystarczy po prostu oszczędzanie ręki i unikanie czynności, które doprowadziły do jej przeciążenia. W innych przypadkach przydatne stają się rynny noszone na noc, odpowiedzialne za unieruchomienie nadgarstka, dzięki którym układa się on w odpowiedni sposób, nie uciskając na nerw. Nie jest to jednak sposób leczenia, a jedynie ograniczanie bólu w ZCN. 

Podsumowanie

Występowanie zespołu cieśni nadgarstka to – można powiedzieć – choroba cywilizacyjna. Głównie związana jest z pracą przy komputerze, choć jej przyczynę nie zawsze łatwo jest ustalić. Jedno jest jednak pewne – reagować należy jak najwcześniej, aby szybko wyeliminować problem.
Potem zaś warto zadbać o swoje nadgarstki profilaktycznie – aby problem nie powrócił. Pomogą Ci w tym ćwiczenia rozciągające i wzmacniające dłoni, a także pamięć o utrzymywaniu prawidłowej postawy ciała.